سئوال رسیده: آیا برای فعالان سیاسی احضاریه صادر می‌شود؟ اگر یک شخص در خارج از کشور فعالیت‌هایی علیه دولت ایران انجام دهد و دولت بفهمد آیا برای شخص احضاریه فرستاده می‌شود؟ آیا حکم جلب صادر می‌شود؟ آیا قانوناً می‌شود خانواده او را دستگیر کرد؟
پاسخ مشاور حقوقی:
1. از نظر حقوق ایران، مسئولیت اعمال هر شخص فقط و فقط به عهده خود وی است و از این حیث، نباید مسئولیتی متوجه افراد خانواده وی بشود. این قاعده با عنوان “اصل شخصی بودن جرائم و مجازات‌ها” در قوانین ایران به رسمیت شناخته شده است. تنها در دوران پیش از ظهور نظام‌های حقوقی متمدن بود که تمام قبیله، به دلیل جرمی که یکی از اعضای آن مرتکب شده بود مجازات می‌شد. با این همه، در موارد متعدد دیده شده که خانواده فرد فعال، به دلیل فعالیت‌های وی در خارج از ایران، تحت فشار و آزار و اذیت قرار گرفته‌اند. در این موارد، بهترین دفاع یادآوری قوانینی است که اجازه نمی‌دهد اشخاص به دلیل اقدامات افراد خانواده‌شان تحت پیگیرد قرار بگیرند. به بیان دیگر، اگر خانواده فردی که در خارج از ایران فعالیت سیاسی یا مدنی می‌کند توسط مقامات امنیتی یا قضایی احضار شوند، بهترین کار این است که به آن‌ها گفته شود این‌که فرزند ما در خارج از ایران چه می‌کند، به ما مربوط نیست و ما نیز هیچ دخالتی در امور و تصمیم گیری‌های وی نداریم و نمی‌کنیم.
2. در مورد صدور احضاریه و حکم جلب، از آن‌جایی که طبق قوانین ایران، هر شهروند این کشور در هر جای دنیا مرتکب عملی شود که طبق قوانین مجازات جرم است، دادگاه‌های ایران صلاحیت رسیدگی به پرونده وی را دارند. تشکیل پرونده و صدور احضاریه و حکم جلب برای کسی که در خارج از ایران اقامت دارد کاملا امکان‌پذیر است. دادگاه‌ها همچنین این اختیار را دارند که حتی در غیاب فرد، علیه وی حکم صادر کنند. بسیاری از احکامی که علیه فعالان مدنی و سیاسی که در پی اعتراضات پس از انتخابات 1388 از کشور خارج شده بودند صادر شده، غیابی است. این احکام، در صورت قطعی شدن، به محض این‌که فرد به ایران بازگردد قابل اجرا هستند. در حال حاضر برخی از فعالانی که از خارج به ایران بازگشته‌اند، به همین دلیل بازداشت شده‌اند و در حال گذراندن دوران محکومیت خود هستند. اما همان‌طور که در بالا گفته شد، امکان دستگیری اعضای خانواده به دلیل این احکام وجود ندارد و خود شخص است که باید در محدوده مرزهای جمهوری اسلامی ایران، دستگیر و زندانی شود.