از دست‌گیری می‌پرسند: عموی من حدود چهار سال پیش توسط ماموران امنیتی بازداشت شده است ولی اکنون هیچ اطلاعی از او در دست نیست و مراجع قضایی یا انتظامی از بازداشت او اظهار  بی‌اطلاعی می‌کنند. آیا می‌توانیم به مراجع بین‌المللی شکایت کنیم؟

پاسخ دست‌گیری:
به وضعیت عموی شما در حقوق بین‌الملل «ناپدیدشدن قهری» گفته می‌شود. مساله ناپدید‌شدن قهری از موارد نقض آشکار حقوق بین‌الملل است و تمام کشورها موظفند قوانین و رویه‌هایشان را طوری تنظیم کنند که امکان چنین اتفاقی وجود نداشته باشد. برای مثال الزاماتی که در قانون در رابطه با نحوه جلب افراد و تاکید بر ارائه حکم جلب و کسب دستور قضایی وجود دارد و یا راجع به تفهیم اتهام ظرف ۲۴ ساعت از زمان دستگیری و ممنوعیت بازداشت در مکان‌های غیر رسمی و لزوم دسترسی به وکیل و… همه تدابیری هستند که برای جلوگیری از موارد ناپدیدشدن قهری پیش‌بینی شده‌اند.
ناپدید‌شدن قهری بسیاری از حقوق انسانی افراد را نقض می‌کند از جمله حق برخورداری از حمایت قانون، حق آزادی و امنیت، حق رهایی از شکنجه، حق بر زندگی و حق دادرسی عادلانه. به علاوه وضعیت ناپدیدشدن قهری از دو جهت می‌تواند آثار وخیمی داشته باشد هم برای خود فرد و هم برای خانواده وی که اطلاعی از سرنوشت او ندارند و ممکن است سال‌ها در انتظار بمانند.
در رابطه با شکایت به مراجع بین‌المللی باید توجه داشته باشید که ایران کنوانسیون بین‌المللی حمایت از ناپدیدشدگان قهری را امضا نکرده است و بنابراین امکان شکایت به کمیته ناظر این کنوانسیون وجود ندارد. با این حال می‌توان موضوع را به گروه کاری سازمان ملل درباره ناپدیدشدگان قهری گزارش کرد.
برای این‌که موضوعی در صلاحیت این گروه کاری قرار گیرد در درجه اول لازم است فرد دستگیر و بازداشت‌ و از آزادی خود محروم شده باشد. به علاوه این کار باید توسط عوامل دولتی یا افراد مرتبط یا مورد حمایت دولت صورت گرفته باشد. نهایتا این‌که مراجع دولتی باید از اعلام سرنوشت و محل نگهداری او خودداری کنند و یا اصولا مساله دستگیری او را انکار کرده و اظهار بی‌اطلاعی کنند.
بنابراین مساله عموی شما در صلاحیت این گروه کاری قرار دارد و می‌توانید این موضوع را به طور رسمی به آن‌ها گزارش کنید. برای این کار باید فرم مخصوصی را تکمیل کنید که وکلای متخصص ما در زمینه حقوق بین‌الملل می‌توانند برای این منظور به شما کمک کنند.
پس از ارائه گزارش، گروه کاری سازمان ملل با مقامات جمهوری اسلامی ایران مکاتبه می‌کند و از آن‌ها می‌خواهد راجع به شرایط ناپدیدشدن و وضعیت و سرنوشت عموی شما پاسخ دهند. این گروه کاری تا زمانی که پاسخ قانع‌کننده‌ای در این رابطه دریافت نکند نام عموی شما را در لیست خود نگاه می‌دارد و هر سال مجددا مساله را از مقامات ایران پیگیری می‌کند. در حال حاضر حدود ۵۲۰ پرونده در این گروه کاری در رابطه با ایران به ثبت رسیده است.

از دست‌گیری می‌پرسند: آیا این مساله برای ما که در ایران زندگی می‌کنیم خطری ایجاد نمی‌کند؟

پاسخ دست‌گیری: توجه داشته باشید که ممکن است با طرح این شکایت از سوی ماموران اطلاعاتی و امنیتی احضار شوید یا مورد تهدید و پیگرد قرا گیرید. برای پیشگیری از این وضعیت می‌توانید از گروه کاری بخواهید که اطلاعات شما محرمانه باقی بماند و در این صورت هیچ اطلاعاتی راجع به منبع اطلاعات و فرد یا نهاد شکایت‌کننده به مقامات ایران داده نخواهد شد. ولی در هر حال لازم است برای این کار شرایط امنیتی خود و خانواده‌تان را هم در نظر بگیرید.
به علاوه گروه کاری سازمان ملل توجه خاصی به حمایت از اعضای خانواده فرد ناپدیدشده دارد و تاکید کرده است هرگونه تهدید یا آزار و اذیت آن‌ها از سوی مقامات دولتی ممنوع است. در صورت بروز چنین مواردی، گروه کاری مکانیسم خاصی برای اقدام فوری دارد و مطابق آن به مقامات دولت ایران در رابطه با تضمین امنیت اعضای خانواده فرد ناپدیدشده هشدار خواهد داد.

توضیح ۱: برخی جزئیات این سوال با هدف حفاظت از هویت فرد سوال‌کننده حذف یا تغییر داده شده است.
توضیح ۲: توجه داشته باشید که شرایط هر پرونده متفاوت است و مشاوره حقوقی باید به طور موردی و با توجه به شرایط خاص هر پرونده ارائه شود. در صورت نیاز به مشاوره اختصاصی درباره پرونده خودتان می‌توانید با مشاوران ما تماس بگیرید.

کانال تلگرام دست‌گیری را دنبال کنید:
https://telegram.me/Dastgirii